|
สมุนไพรโคคลาน
|
| |
|
สมุนไพรโคคลานมีอยู่ด้วยกัน 2 ชนิด
|
|
ชนิดที่ 1 ชื่อวิทยาศาสตร์ : Mallotus repandus (Willd.) Muell. Arg.
|
| |
ชื่อสมุนไพร : โคคลาน
ชื่อสามัญ (ชื่อภาษาอังกฤษ) : -
ชื่ออื่น : มะปอบเครือ (เหนือ), กุระเปี้ยะ (ปัตตานี),โพคาน (ชัยนาท), แนวน้ำ (ประจวบคีรีขันธ์), เยี่ยวแมว (ใต้), เยี่ยวแมวเถา (นราธิวาส), มะกายเครือ
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Mallotus repandus (Willd.) Muell. Arg.
ชื่อวงศ์ : Euphorbiaceae
ส่วนที่ใช้ : เถา เนื้อไม้
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ : ไม้พุ่มรอเลื้อย เนื้อแข็ง สูง 3-6 เมตร ตามกิ่งก้านและช่อดอกมีขนนุ่มรูปดาว
* ใบเดี่ยว เรียงสลับ แผ่นใบรูปไข่แกมรูปสามเหลี่ยม รูปไข่แกมขอบขนาน หรือรูปไข่กว้าง กว้าง 5-8 เซนติเมตร ยาว 6-10 เซนติเมตร ฐานใบกว้างกลมปิด ขอบใบเรียบ หรือเป็นคลื่นเล็กน้อย ปลายใบแหลมหรือเรียวแหลม แผ่นใบบางคล้ายกระดาษ หลังใบเรียบเกลี้ยง ท้องใบมีขนสั้นนุ่มสีเหลือง รูปดาว หนาแน่น หูใบรูปสามเหลี่ยม ขนาด 1 มิลลิเมตร ก้านใบยาว 1.5-6 เซนติเมตร มองเห็นเส้นใบชัดเจน 3 เส้น ที่ฐานใบ
* ดอกช่อกระจุก ออกที่ซอกใบและปลายกิ่ง ดอกย่อยหลายดอก สีขาวแกมเหลือง แยกเพศอยู่คนละต้น ช่อดอกเพศผู้ออกที่ปลายยอด ยาว 5-15 เซนติเมตร มักแตกแขนง ใบประดับรูปลิ่มแคบ ขนาดประมาณ 1.5 มิลลิเมตร ดอกเพศผู้ออกรวมเป็นกระจุก 2-5 ดอก ก้านชูดอกย่อยขนาด 2-4 มิลลิเมตร วงกลีบเลี้ยงแยกเป็น 3-4 พู รูปขอบขนาน ขนาดประมาณ 3 มิลลิเมตร มีขนนุ่ม เกสรเพศผู้ 40-75 อัน ช่อดอกเพศเมียยาว 5-8 เซนติเมตร ใบประดับรูปหอก ขนาดประมาณ 2 มิลลิเมตร ก้านดอกย่อยยาว 2-3 มิลลิเมตร กลีบเลี้ยง 4-5 อัน รูปหอก ขนาด 2-3 มิลลิเมตร มีขนนุ่ม รังไข่มี 2 ห้อง สีเหลืองเข้ม มีขนนุ่ม ก้านชูยาว 3-5 มิลลิเมตร มีขนยาวนุ่ม
* ผลแห้งแตกแบบแคปซูลมี 2 ห้อง รูปทรงกลม ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลางประมาณ 10 มิลลิเมตร สีน้ำตาลเหลือง มีขนนุ่ม ก้านผลยาว 8-12 มิลลิเมตร เมื่อแก่แตกตรงกลางพู
* เมล็ดกึ่งทรงกลม ขนาดเส้นผ่าศูนย์กลาง 5 มิลลิเมตร สีดำ พบตามป่าที่สูงกว่าระดับน้ำทะเลตั้งแต่ 100-1,000 เมตร ออกดอกราวเดือนมีนาคมถึงพฤษภาคม ติดผลราวเดือนมิถุนายนถึงกันยายน |
| |
|
 สรรพคุณโคคลาน
ตำรายาไทย:
เถา รสขมเบื่อเย็น ปรุงเป็นยารับประทาน แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย แก้เส้นเอ็นตึงแข็ง ปวดหลัง ปวดเอว แก้ไตพิการ ปัสสาวะพิการ บำรุงโลหิต แก้กระษัย แก้พิษภายใน เข้ายาแก้โรคมะเร็ง
ยาพื้นบ้านอีสานใช้ ลำต้น จำนวน 100 กรัม ผสมทั้งต้นทองพันชั่ง และโด่ไม่รู้ล้มทั้งต้น ชนิดละหนึ่งหยิบมือ ต้มน้ำดื่ม แก้ปวดเมื่อย ตำรายาพื้นบ้าน อ.กุดชุม จ.ยโสธร ชื่อยาตำรับ ”ยาโคคลาน” ประกอบด้วย เถาโคคลาน 2 ส่วน ทองพันชั่ง โด่ไม่รู้ล้ม และมะตูม อย่างละ 1 ส่วน เตรียมเป็นยาต้มหรือยาเม็ด แก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย และปวดกระดูก
ตำรับยาพื้นบ้านของอำเภอกุดชุม จ.ยโสธร: ชื่อ “ตำรับยาโคคลาน” ประกอบด้วยเครื่องยา 4 ชนิด คือ โคคลาน 2 ส่วน ทองพันชั่ง โด่ไม่รู้ล้ม และมะตูม อย่างละ 1 ส่วน ทำเป็นยาต้มหรือยาเม็ด สรรพคุณแก้ปวดเมื่อยตามร่างกาย แก้อักเสบกล้ามเนื้อ และแก้ปวดกระดูก น้ำต้มของตำรับยามีฤทธิ์แก้ปวด และต้านการอักเสบ
|
| |
|
1. แก่นหรือเนื้อไม้โคคลาน ใช้ต้มน้ำดื่มขณะอุ่นแบบเดี่ยวๆ มีสรรพคุณช่วยชูพลังได้ดีนัก แต่ดื่มมากเกินไปจะไม่ดี จึงนิยมใช้เข้ากับยาชนิดอื่นที่มีสรรพคุณชูพลังเหมือนกัน และยังสามารถยำไปเข้ายาให้ผู้ป่วยโรคเอดส์ดื่มให้มีเรี่ยวแรงได้
2. เถาช่วยบำรุงโลหิต ด้วยการใช้เถาปรุงเป็นยารับประทาน
3. เถาโคคลานใช้เข้ายาแก้โรคมะเร็ง
4. เถาโคคลานสรรพคุณช่วยแก้กษัย
5. เถาโคคลานช่วยแก้ปัสสาวะพิการ ขับปัสสาวะ
6. ช่วยแก้พิษภายใน
7. ช่วยแก้ไตพิการ
8. เถามีรสขมเบื่อเย็น ใช้ปรุงเป็นยารับประทาน เพื่อช่วยแก้อาการปวดเมื่อยตามร่างกาย ปวดหลัง ปวดเอว แก้เส้นเอ็นตึงแข็ง ครั่นเนื้อครั่นตัว
|
|
ดอกและใบโคคลาน
ดอกโคคลาน
|
|
|
ลักษณะวิสัยต้นโคคลาน
|
|
ลำต้นโคคลาน
|
|
ใบโคคลาน
|
|
| |
|
ฤทธิ์ทางเภสัชวิทยา
1. การทดลองในหลอดทดลอง พบว่าต้านเชื้อเริมที่ริมฝีปาก ส่วนสารสกัดน้ำจากลำต้น ลดการอักเสบและป้องกันการเกิดพิษต่อตับ และการเกิดแผลที่กระเพาะอาหาร สารสกัดน้ำจากรากและลำต้น ลดการอักเสบและป้องกันการเกิดมะเร็งโดยการจับอนุมูลอิสระที่เป็นสาเหตุของโรคมะเร็งในสัตว์ทดลอง
2. ลดการอักเสบ และป้องกันการเกิดพิษต่อตับ ต้านการเกิดแผลที่กระเพาะอาหาร ต้านอนุมูลอิสระ ป้องกันการถูกทำลายโดยรังสีที่ผิวหนังและไขกระดูก
3. สารสกัดน้ำจากรากและลำต้นของโคคลาน มีฤทธิ์ช่วยลดการอักเสบ และช่วยป้องกันการเกิดโรคมะเร็ง ด้วยการไปจับอนุมูลอิสระที่เป็นสาเหตุของโรคมะเร็งในสัตว์ทดลอง
4. การทดสอบฤทธิ์แก้อาการปวดและฤทธิ์ต้านการอักเสบของเถาโคคลาน ด้วยวิธี Writhing test และ Formalin test ในหนูถีบจักรเพศผู้ โดยผลการทดลองพบว่าสามารถช่วยลดจำนวนครั้งที่เกิด Writhing test ได้อย่างมีนัยสำคัญเมื่อเปรียบเทียบกับกลุ่มควบคุม ส่วนการทดลองด้วย Formalin test ด้วยการฉีด 2.5% formalin เข้าทางใต้ผิวหนังบริเวณอุ้งเท้าหลังด้านซ้าย พบว่าสามารถช่วยลดเวลาที่หนูยกเท้าข้างที่ถูกฉีด Formalin ขึ้นเลียลงได้อย่างมีนับสำคัญทางสถิติเมื่อเปรียบเทียบกับกลุ่มควบคุม ผลการทดลองเบื้องต้นทางเภสัชวิทยาชี้ให้เห็นว่าสารสกัดจากเถาโคคลานมีฤทธิ์ช่วยลดอาการปวด และต้านการอักเสบได้
5. มีการศึกษาถึงศักยภาพของสารสกัดด้วยแอลกอฮอล์จากส่วนของเปลือกต้นโคคลานต่อการเคลื่อนที่ของเซลล์ในหลอดเลือดและเซลล์มะเร็งท่อน้ำดี โดยเปรียบกับยาต้านมะเร็ง antimitotic เช่น paclitaxel ซึ่งผลจากการศึกษาพบว่าสารสกัดโคคลานไม่มีพิษต่อเซลล์ และสามารถช่วยยับยั้งการเคลื่อนที่ของเซลล์ของเซลล์หลอดเลือดได้และเซลล์มะเร็งท่อน้ำดีได้ตามขนาดที่เพิ่มขึ้น ผลการทดลองนี้จึงสนับสนุนฤทธิ์ของสารสกัดโคคลานในการต้านมะเร็งด้วยการยับยั้งกระบวนการเกิดเลือดใหม่ (angiogenesis) และ tumor cell migration และยังแสดงให้เห็นว่าสารสกัดดังกล่าวน่าจะออกฤทธิ์ต้านการแพร่กระจายของเซลล์มะเร็งได้
|
| |
|
ชนิดที่ 2 ชื่อวิทยาศาสตร์ : Anamirta cocculus (Linne) Wight et Arnolt
|
| |
ชื่อสมุนไพร : โคคลาน
ชื่อสามัญ (ชื่อภาษาอังกฤษ) : Cocculus, Cocculus Indicus, Fishberry Indian Berry
ชื่ออื่น : แม่น้ำนอง (เชียงใหม่), ว่านนางล้อม (แพร่), จุ๊มร่วมพนม (จันทบุรี), เถาพนม อมพนม (ชลบุรี), เถาวัลย์ทอง เถาวัลย์ทองชักโครง (ประจวบคีรีขันธ์), ลุ่มปรี (ตรัง), ขมิ้นเครือ (ภาคเหนือ), เถาขะโนม ลุมปรี (ภาคตะวันออกเฉียงใต้), หวายดิน โคคลาน (ภาคกลาง), วาร์ลำลงพนม (เขมร-ปราจีนบุรี)
ชื่อวิทยาศาสตร์ : Anamirta cocculus (Linne) Wight et Arnolt (Anamirta cocculus (L.) Wight & Arn.
ชื่อวงศ์ : MENISPERMACEAE
ส่วนที่ใช้ : ราก เถา ผล เมล็ด
ลักษณะทางพฤกษศาสตร์ :
* ต้นโคคลาน จัดเป็นพรรณไม้เถา เถามีลักษณะกลม และมีขนาดใหญ่เท่าขาของคน หรือมีขนาดใหญ่เท่ากับต้นหมาก มีเนื้อไม้แข็ง ส่วนเถานั้นจะยาวและเลื้อยพันขึ้นไปตามต้นไม้หรือเลื้อยไปตามพื้นดิน ส่วนเถาอ่อนหรือกิ่งของเถาอ่อนจะมีหนาม เปลือกเถาเรียบเป็นสีดำแดงคร่ำและจะแตกเป็นร่องระแหง และขยายพันธุ์ด้วยวิธีการใช้เมล็ด โดยเป็นพรรณไม้ที่มักเกิดขึ้นตามธรรมชาติในป่า หรือตามพื้นที่ราบ
* ใบโคคลาน ลักษณะของใบเป็นรูปสามเหลี่ยมหน้าจั่วหรือรูปหัวใจ โคนใบมนตัดหรือเว้าเล็กน้อย ส่วนปลายใบแหลม ขอบใบเป็นหยักตื้นหรือเรียบ ส่วนแผ่นใบเรียบเป็นสีเขียวเข้ม ใบมีขนาดยาวประมาณ 7-10 เซติเมตร ส่วนก้านใบมีความยาวประมาณ 2.4-7 เซนติเมตร
* ดอกโคคลาน ออกดอกเป็นช่อบริเวณซอกใบ ดอกย่อยมีขนาดเล็กและมีจำนวนมาก
* ผลโคคลาน ลักษณะของผลเป็นรูปทรงกลมขนาดเล็ก ผลเมื่อแก่เต็มที่จะเป็นสีแดง เมล็ดโคคลาน ส่วนเมล็ดมีลักษณะเป็นรูปพระจันทร์เสี้ยว และเมล็ดจะมีรสขมมาก |
| |
| สรรพคุณโคคลาน |
| |
|
1. รากโคคลาน สรรพคุณช่วยบำรุงโลหิต
2. เถาโคคลานช่วยแก้กษัย
3. ผลโคคลานมีสารพิโครท๊อกวิน (Picrotoxin) มีฤทธิ์กระตุ้นประสาทส่วนกลาง และได้มีการนำมาใช้เป็นยารักษาพิษในคนที่กินยานอนหลับจำพวกบาร์บิทุเรต (Barbiturate) เกินขนาดหรือฉีดเข้าเส้นเลือดในขนาน 2 มิลลิกรัม
4. ผลและเมล็ด สามารถนำมาใช้เป็นส่วนผสมในขี้ผึ้ง เพื่อช่วยบำบัดโรคผิวหนัง เช่น อาการคันที่เกิดขึ้นตามคอ และหนังศีรษะ
5. ราก และเถาโคคลานช่วยแก้อาการปวดเมื่อย ปวดหลัง ปวดเอว แก้เส้นตึง
6. เมล็ดโคคลานมีรสขมมาก ใช้เป็นยาเบื่อปลา
|
|
| |
|
|
